HAYVANSAL DOKULAR

A-Epitel Dokusu

• Hücreler arası madde yok denecek kadar azdır.
• Kan damarı içermez.
• Bölünme yeteneğine sahip hücrelerden oluşur.
• Hücreleri oldukça farklı görevler üstlenmiştir.
• Beslenme ve solunum bağ dokusu aracılığı ile yapılır.
• Hücrelerinde yaptıkları işe göre özelleşmeler görülür. (Sil, Microvillus, Salgı vb. )

 
Kökeni : Epitel dokusunda ektoderm ,endoderm ve mezoderm orijinli olanların bulunması ile diğer dokulardan ayrılır. 
1-Ektoderm Orijinli : Deri epidermisi , Kornea epiteli , Ter , Meme bezleri ve Sinir sistemidir. 
2-Endoderm Orijinli : Sindirim kanalı epiteli , Karaciğer , Pankreas ve Mide bezleridir. 
3-Mezoderm Orijinli : Böbrek , Erkek ve Dişi üreme kanalları epiteli , Kan ve lenf damarları epitelidir
 
Organizmadaki Görevleri :

• Emme (Absorbsiyon)
• Salgılama (Sekreksiyon)
• Taşıma (Transport)
• Kasılma (Kontraksiyon)
• Boşaltım
• Koruma
• Duyu

Epitel Dokunun Görevlerine Göre Çeşitleri :
1) Örtü epiteli 
 
2) Salgı Epiteli 
 
3) Duyu Epiteli 
 
4) Kassel Epitel
 
a-Örtü epiteli Sınıflandırılması ve Organizmada Bulunduğu Yerler : 
1-Tek Tabakalı Yassı Epitel : Difüzyon ve filtrasyonun olduğu yerlerde görülür. Bunlar 
Akciğerler Alvoler odalar , Kan damarlarının içi , Kılcal kan damarları , Bowman kapsülü , Henle kulpunun ince kanal bölgesidir. 

2-Tek Tabakalı Kulak Epitel : Örtü korumanın yanı sıra böbrek tubullerinde salgılama ve emme işlevide görür. Bunlar Tiroid , Ovaryumda , Tükürük bezi , Karaciğer ,ve pankreas salgı kanalları Omurgasızlarda deri bu epitelle örtülüdür. 

3-Tek Tabakalı Silindirik Epitel : Salgıların salınması ve besinlerin emiliminde rol oynar. Bunlar midenin kordiya bölgesinden anüse kadar sindirim kanallarını döşer.Sil taşıyan silindirik hücreler, uterus , ouidukt , akciğer bronşları , omuriliğin merkezi kanallarında bulunur. İşlevi yüzeydeki sıvı ve partiküllerin hareketini sağlamaktır. 

4-Yalancı Çok Katlı Epitel : Yapısında bulunduğu yere göre mukus salgılayan hücrelerle , silli hücrelerde bulunur. Salgıbezlerinin büyük kanallarında , Paratroid bezde, erkek uretrasında bulunur. Silli olanları trake ve bronşlarda gözyaşı bezinde bulunur.Görevi solunum kanallarına giren toz ve mikroorganizmaları makusla yakalayıp sillerle dışarı itmektir. 

5-Çok Katlı Yassı Epitel : Koruma işlevi yürütür. Ağız , Özefagus , Epislatis , Vagina , Anüs , ve konjuktivada bulunur. Deride bulunan (epidermis te) keratin ize olur.Omurgasızlarda üst deri tek katlı epitelden oluşurken omurgalılarda çok katlıdır. 
b-Salgı Epiteli Sınıflandırılması ve organizmada Bulunduğu Yerler : 
Epitel dokudan özelleşen salgı bezleri organizmada enzimlerle sindirimin gerçekleşmesi ,mukoz ile organlarda nemin ve kayganlığın sağlanması , hormonlarla yaşamsal olayların denetlenmesinde rol oynar. Kurbağa ve solucan derisindeki mukoza deride nemliliğin devamını böylece solunumu olanaklı kılar. NOT : Eklem bacaklılarda epidermis kitin , CaCO3 ve Ca (PO4)2 katılımıyla sertleşir ve organizmanın dış iskeletini oluşturur 
1-Dış Salgı Bezleri : Tükürük , ter , yağ , gözyaşı , böbrek ve sindirim kanalı bezleri ,ürogenitel sistemin duvarlarındaki bezler örnektir. 
2-İç Salgı Bezleri : Hipofiz , epifiz , tiroit , paratroit , adrenal bez , timüs , eşey bezleri örnektir. 
3-Karma Bezler : Mide , pankreas örnektir. 
Dış Salgı Bezleri Çeşitleri ve Organizmada Bulunduğu Yerler : 
1-Tek hücreli bezler : 
Solucan derisindeki solunum yollarında ve 
sindirim kanalındaki goblet hücreleri (Mukus salgılayarak nemlilik ve kayganlık 
sağlar.) 
Mukus Salgısının Organizmadaki Önemi :

• Ağızda mekanik sindirimle oluşan partiküllerin yapışıp lokma haline gelmesi.
• Yüzeyin kayganlaşması.
• Yüzey neminin korunması.
• Sindirim kanalı iç yüzeyinin enzimatik etkilerden korunması.
• Solunum kanalında hava ile giden partiküllerin sillere yapışması.
• Solucan ve kurbağada deri solunumunun gerçekleştirilmesi

2- Çok Hücreli Bezler :

• Basit Tubuler Bezler : Ter bezleri , mide bezleri , uterus bezleri.
• Bileşik Tubuler Bezleri : Tükürük bezi , erkeklerde Cowper bezi , dişilerde Bartholini bezleri.

• Basit Alvoler Bezler : Memelilerde görülmez kurbağa derisinde bulunur.
• Bileşik Alvoler Bezleri : Derinin yağ bezleri , prostat ve meme bezleri.
• Bileşik Tubuler Alvoler Bezler : Tükürük bezleri , yutak ve özefagus bezleri , pankreas , süt bezleri , prostat

Duyu Epiteli ve organizmada bulunduğu yerler :İç kulakta korti organında , burunda , dilde , gözde bulunur. 
NOT : Deri ile alınan duyular epitel kökenli hücreler değil özelleşmiş sinir sonlarıyla alınır. 
c-Kessel Epitel ve organizmada bulunduğu yerler : 
Tükürük , ter , gözyaşı ve meme bezlerinin etrafında yıldız şeklinde kasılabilme yeteneği olan miyoepitel hücrelerdir. Salgı bezlerinin salgılarının boşaltılmasında rol oynar. 

B-Bağ Dokusu

• Mezodermden meydana gelir.
• Hücre ve hücreler arası maddeden oluşur.
• Bol miktarda kan damarı ve sinirler içerir.
• Hücreler arası madde difüzyona elverişlidir.
• Yapısında esas doku hücreleri ve kan dokusun ait olan hücreler bulunur.
• Vücudun her noktasında bulunur.
• Esas hücrelerinin gerektiğinde bölünme yeteneği vardır .(Fibroblast)
• Hücreleri gerekirse diğer doku hücreleri haline dönüşebilir. ( Kıkırdak, kan,Kemik gibi.)

Bağ dokusu hücreler ve hücreler arası maddede meydana gelir. Hücreler arası madde şekilli ve şekilsiz elemanlar olarak iki tiptir ve fibroblastlar tarafından oluşturulur. 
a-Hücreleri : 
1-Fibroblastlar : Bağ dokusu ara maddesinin şekilli ve şekilsiz elemanlarını üretir.Bölünme yeteneği vardır. Gerekirse diğer doku hücreleri haline dönüşebilir. 
2-Makrofag : Mikroorganizma , işlevsiz proteinler , kimyasal maddeler , yabancı cisimler , ölü hücre ve kanserli hücreleri fagositozla yok ederek vücudun savunmasında rol oynar. 
3-Plazmasitler : Antikorlar meydana getirerek vücudun Hücresel olarak mikroorganizma ve yabancı proteinlere (Antijen) karşı korurlar. 
4-Liposit : Yağ depolayan hücrelerdir. 

5-Mastosit : Heparin salgılayarak bağ dokusu ara maddesinin katılaşmasını önler.Böylece ara maddenin difüzyona elverişli halde tutar. 
F-Melanosit (Pigment Hücreleri) : Melanin pigmenti biriktirerek deri ve gözün U.V.ışınlara karşı korunmasında rol oynar. 
NOT : Fibroblastlar ihtiyaç halinde diğer hücreler haline dönüşebilirler. 
Örn: Osteositler. 
b-Ara Madde : 
1-Kollejen Lifleri : Gerilme ve çekilmelere dayanıklıdır. Tendonlarda , beyin zarı 
2-Elastik Lifler : Uzayıp kısalabilirler. Alvoler oda ve kan damarları. 
3-Retiküler (ağsı) lifler : Dalak , lenf düğümleri , karaciğer , kan damarları , 
Bağ Dokusunun Görevleri :

• Doku ve organları birbirine bağlar.
• Doku ve organlara şekil ve direnç kazandırır.
• Dokuları onarır ve doku kayıplarını tamir eder.
• Vücudun savunmasında Görev alır.
• Kan damarı içermeyen (epitel , kıkırdak ) dokuların beslenmesini sağlar.

C-Kıkırdak Dokusu

• Mezodermden meydana gelir.
• Hücre ve hücreler arası maddelerden oluşur.
• Omurgasızlardan sadece yumuşakça ve kafadanbacaklılarda bulunur.
• Kan damarı ve sinir içermez.
• Hücrelerin beslenmesi çevredeki bağ dokularından gerçekleşir.

a-Hücreleri : 
Kondrositlerdir. Ara maddenin şekilli ve şekilsiz elemanlarını yaparlar. Ara madde içinde lakün adı verilen boşluklarda bulunurlar. 
b-Ara madde : 
1-Şekilsiz Eleman : Temel madde olup kondrin adı verilir. 
2-Şekilli Elemanlar : Elastik ve kollejen liflerdir. 
Kıkırdak doku ara maddesine göre üçe ayrılır. 
1-Hiyalin kıkırdak : Kollejen lifler taşımasına karşın homojen yapı gösterir. Kıkırdaklı balıklarda iskelet , embriyonal dönemde iskelet , burun , trake , kaburga uçlarında bulunur. Metabolizması çok düşük ve regenerasyon yeteneği yoktur. 
2-Elastik Kıkırdak : Ara madde elastik lifler taşırlar. Kulak kepçesi , ses telleri östaki borusu , dış kulak yolunda bulunur. 
3-Fibröz (lifli) Kıkırdak : Bol miktarda Kollejen lifler taşırlar. Omurlar arasındaki diskte , diz kapağında , göğüs ve köprücük kemiğinin oynak (eklem) yerlerinde bulunur. 
Görevi : 
1-Bazı organların şekil kazanması (burun , kulak vb.) 
2-Bazı organların yapı ve şekillerinin bozulması (Trake , bronş , östaki borusu ) 
3-Kemiklerin eklem bölgelerinde tahribatın önlenmesi , kayganlığın sağlanması 
4-Kemikleşme (Kemiklerde boyca büyümenin sağlanması ) 
NOT: Kıkırdağın regenerasyon , büyümesi ve beslenmesi yapısında bol miktarda kan damarı ve sinirler taşıyan bağ dokusu yapısında olan ve perikondrium adını alan kıkırdak zarı ile gerçekleşir. 
D-Kemik Dokusu 

• Mezodermden köken alır.
• Hücre ve hücreler arası maddeden meydana gelir.
• Vücudun dişlerden sonra en sert yapılarıdır.
• Kıkırdak ve bağ dokusunun kemikleşmesi ile oluşur.
• Yapısında kan damarları ve sinirler bulunur.
• Arsa madde sert ve geçirimsizdir ; beslenme ,solunum ve boşaltım doku içine kadar özel kanal sistemi ile ulaşan kan damarlarından difüzyonla olur.

• Yaşam boyu metabolik ve hormonal etkilerle ; yenilenme , büyüme ve küçülme görülür.
• Vücud ta inorganik maddelerin depolandığı dokudu.
• Hücrelerine osteosit , ara maddeye ise osein denir.
• Kan dokusunun bütün hücreleri kırmızı kemik iliğinde oluşur.

 
K emikleşme: kıkırdak ara maddesine minarellerin çökelmesi ile sertleşmesine denir.Kemikleşme için gerekli koşullar:

• Yeterli ve dengeli beslenme.
• Vit-D ve vit-C.
• Dengeli hormon salınımı (Tirokalsitonin ve Parathormon)
• Dengeli ve yeterli mineral (Ca, Mg, P, F )
• Güneş ışını ve spor.

Kemik dokusu çeşitleri: 
1- Süngersi kemik dokusu: İçleri kırmızı kemik iliği ile dolu düzensiz boşluklardan meydana gelmiştir. Uzun kemiklerin epifiz (Uç) kısımında bulunur. Kısa ve yassı kemiklerin merkezinde bulunur. 
2- Sıkı kemik dokusu: Gözle görülen boşlukları olmayıp,mikroskobik kanallar taşır. Kan damarları ve sinirler bu kanallarda bulunur. Uzun kemiklerin diafiz (Gövde ) kısımında diğer kemiklerin merkezinde bulunur. Uzun kemiklerin gövdesindeki kanalda sarı kemik iliği bulunur. 
Kemik dokusu hücreleri ve hücreler arası maddesi 
a- Hücreleri: 
1- Osteoblastlar: Kemik dokusu ara maddesini oluşturan hücrelerdir. Bu hücreler periost denen zarın hemen altında bulunurlar. Olgunlaştıklarında ara madde içinde kalıp osteositlere dönüşürler. 
2-Osteoklastlar: Kemik kanalı ve boşlukların iç yüzeyinde bulunurlar. Fagositoz yetenekleri olup ara maddenin yıkılmasına neden olurlar. Kandan gelen monositlerin birleşmesinden oluşurlar. Kanda Ca dengesinin sağlanmasında rol oynarlar. 
b- Ara madde:Osein denir organik ve inorganik olmak üzere iki kısımda oluşur. 
1-Organik: Kollejen lifler ve şekilsiz proteinsel yapılardan meydana gelirler. 
2-İnorganikokuya sertlik veren esas kısımdır. Kalsiyum fosfat, kalsiyum karbonat, magnezyum fosfat, kalsiyum florid vb. maddelerden oluşur. 
Not: Sert olan ara maddenin kolay kırılmasını önleyen ara maddede bulunan kollejen liflerdir. 
Kemik dokusunda büyüme : 
1-Enine büyüme:Periost tarafından sağlanır. 
2-Boyca büyümeiafizle epifiz arasında kalan kıkırdağın kemikleşmesiyle gerçekleşir. 

Not:Eşey hormonların etkisiyle epifiz eklenti yerindeki hücre bölünmesi dolayısıyla boyca büyüme durur. 
Not: Kandokusunun bütün hücrelerinin oluşumu ve olgunlaşması kemik dokuda gerçekleşir.( Sadece T lenfositleri timusta , B lenfositleri sindirim sistemi lenfoid yapılarında olgunlaşır.) 
E-Kan Dokusu 

• Mezoderm orijinlidir.
• Hücre ve hücreler arası maddeden oluşur.
• Akışkandır. Damar ve kalp sistemi gibi kapalı ortamda bulunur. Vücutta kayıbı görülebilen tek dokudur.

• Hücreleri eritrositler , leukosit ve trombositlerdir. Kanın % 45 ‘ini oluştururlar.
• Ara maddeye plazma denir. Kanın % 55 ‘ini oluşturur.
• Akışkan olan dokuda hareket kalbin etkisiyle sağlanır.
• Tek hücreli ve mikroskobik organizmalarda bu doku bulunmaz.
• Hücreleri kısa ömürlüdür. Doku devamlı yenilenir.

 
Hücreler
Alyuvarların Özellikleri

• mm kanda 5 milyon tane bulunur. Değişik canlılarda farklıdır. (Tavukta 3,Kedide 9 milyon) kansızlıkta azalır. Oksijen yetersizliğinde artar.
• yuvarlak yası hücrelerdir.
• Memeliler hariç Diğer omurgalılarda çekirdeklidir. (Ancak çekirdek görev yapmaz.)
• Yalnız lamada eritrositler elips şeklinde ve çekirdeklidir.
• Kanda bulunan olgun eritrositlerde nukleus , E.R. , R.N.A., mitekondri , sentrozom , ribozom vb. organeller bulunmaz.
• Ortalama ömürleri 120 gündür.
• 8-Sitoplazmalarında hemoglobin ve karbonik anhidraz gibi enzimler taşır.
• 9-Boyanmamış eritrositlerin rengi hemoglobin içeriğine bağlı olarak yeşilden ten rengine değişir.

• 10-Eritrosit zarındaki mukopolisakaritlerin antijen özelliğinden dolayı kan grupları oluşur.
• 11-İnsanın 5. ayından itibaren alyuvarlar kırmızı kemik iliğinde üretilir.
• 12-Ergin alyuvarlarda mitekondri olmadığında gerekli enerji O2 ‘siz solunumla sağlanır.

• 13-Yaşlanan alyuvarlar dalak , karaciğer ve kemik iliğindeki makrofaglar tarafından parçalanır.

• 14-Kandaki hareketi yavaştır.

NOT : 
1-Hemoglobin in beta zincirindeki valin aminoasit inin yerini gulutamin in alması eritrositin yapısını bozarak orak şeklinin oluşmasına neden olur. (Orak hücreli anemi.) 
2-Hemoglobin sentezi ile alyuvar sayısının birbirleri ile ilişkisi yoktur. Demir etkisinde hemoglobin sentezi azalır ;ancak alyuvar üretimi sürer. 
3-Kanda oksijen miktarı azalınca karaciğer ve böbreklerden salınan eritroprotein , eritrosit yapımını uyarır. 
 
Akyuvarların Özellikleri :

• Çekirdeklidir.
• Renksizdir.
• Amipsi hareket ederler.
• damarların dışına çıkabilirler.
• kırmızı kemik iliği ve lenfatik yapılarda oluşurlar.
• Ortalama 1mm kanda 4000-11000 arasında bulunurlar.
• Enfeksiyon , alerjik durum ve beslenmeden sonra sayıları artar.
• Kan dışında bağ doku ve diğer dokularda da görülürler.
• Kan dokusunu geçici süre kullanırlar. Bağ dokusunda daha uzun süre kalırlar.
• Lenf dolaşımında bulunurlar.
• Ömürleri 1-2 saat ile 15 gün sürebilir.
• Kandaki sayısı ile enfeksiyonun şiddeti arasında doğru orantı vardır.
• Viral hastalıklarda sayısı azalır.

Akyuvarlar granulosit ve agranulosit olmak üzere iki hücre grubuna ayrılır. 
A- Agranulositler: 
a)Lenfositler:

• En küçük akyuvarlardır.
• Nukleus büyük ve düzdür.
• Hareket az veya hiç yoktur
• Kırmızı kemik iliğinde oluşurlar,daha sonra timüs ve sindirim sistemi lenfoid yapılarına giderek olgunlaşırlar ve tekrar kana geri dönerler.

• Vücudun hücresel ve humoral olarak savunulmasında görev alırlar.
• Gereğinde damar dışına çıkıp diğer dokulara geçerler.
• Bağ dokusuna geçip fibroblastlara dönüşebilirler.
• Merkezi sinir sistemi hariç her dokuda görülürler.
• Uzun ömürlü hücrelerdir.

b)Monositler:

• En büyük akyuvarlardır.
• Nukleus yuvarlak ,atnalı veya fasulye şeklinde olabilir.
• Sitoplazma granulsüz ve boldur.
• Çok hareketlidirler.
• Kırmızı kemik iliğinde oluşurlar.
• Bakteri , yabancı cisim ve hücre atıklarını fagositozla yok ederler.
• Gereğinde bağ dokusuna geçerek makrofajlara dönüşürler.
• Karaciğer Kupffer hücreleri ve akciğerlerdeki makrofajların orijinini oluştururlar.

B- Granulositler: 
a)Nötrofiller:

• Çok hareketlidirler.
• Sitoplazmaları asidik ve bazik boyarlarla boyanmaz.
• Bakteri yel enfeksiyonlarda sayıları artar.
• Ameboid hareketlerle yabancı cisimleri fagositozla yok ederler.
• Gereğinde damar dışına çıkıp diğer dokularda fagositoz yaparlar.

b)Eozinofiller:

• Asit boyalarla pembeye boyanırlar.
• Ameboid hareket ederler
• Kanda ve bağ dokusunda fagositoz vücud savunulmasında rol alırlar.
• Daha çok antijenlere karşı görev yaparlar.
• Alerji ,paraziter hastalıklarda ve aşırı duyarlılıkta sayıları artar.

c)Bazofiller:

• Bazik boyalarla maviye boyanırlar.
• Histamin ve heparin içerirler.
• Bağ dokusu mast hücrelerine çok benzerler.
• Yangı oluşumunda rol oynarlar.

Trombositlerin özellikleri

• Megakaryosit denen dev hücrelerin sitoplazmik parçalarıdır.
• Balık,kurbağa,sürüngen ve kuşlarda çekirdekli ve gerçek hücresel yapılardır.
• Memelilerde sitoplazmik partiküllerdir.Gerçek hücre değillerdir.
• Normalde ömürleri 8-10 gündür.
• Kanın pıhtılaşmasında rol alırlar.
• Omurgalılarda trombositlerin yaptığı işi omurgasızlarda akyuvarlar yapar.
• Gerçek pıhtılaşma mekanizması omurgalılarda görülür.
• Memeliler hariç diğer omurgalılarda troımbositler kan köken hücrelerinden farklılaşır.
  

F-Kas Dokusu 

• Mezodermden orijin alır.
• Hücreler arası madde bağ dokusundan oluşur.
• Hücreler ipliksi ve mekik şeklindedir.
• Hücre sitoplazmasında bol miktarda miyofibriller bulunur.
• Hücrelerin kontraksiyon ve ekspansiyon yetenekleri vardır.
• Hayvansal çok hücrelilerde vücud ve organ hareketini sağlar.
• Dokunun bölünme ve rejenerasyon yeteneği yoktur.
• Bol miktarda kan damarı ve sinirler içerir.
• Uyarı aldıklarında kimyasal bağ enerjisini mekanik enerjiye çevirirler.
• Uyarı alma,uyarı iletme ve uyarma yetenekleri vardır.

 
Yüksek yapılı (Omurgalılarda) İskelet kası (Çizgili kas) dokusu,Organ kası (Düz kas) dokusu ve kalp kası dokusu olmak üzere üç tip kas dokusu vardır. 
a-Çizgili kaslar:

• İstemli çalışırlar.
• Motor sinirlerle uyarılır.
• İskelet sistemi üzerinde bulunur; vücudun hareketini sağlar.
• Hücrelerin kaynaşması sonucu çok çekirdekli görünürler.
• Kasılmaları hızlı ve şiddetlidir.
• Gerektiğinde oksijensiz solunum yaparlar; yorgunluk görülür.
• Glikojen depolarlar.
• Bolca keratin –P içerirler.
• Actin ve miyozin flamentleri düzgün sıralanış ( bantlaşma) gösterir.
• Yapısındaki miyoglobulin den dolayı kırmızı renkte görülürler. (Beyaz çizgili kaslarda vardır.)

• Eklem bacaklılarda hareket çizgili kaslarla sağlanır. Bu nedenle hareket hızlıdır.

• Bütün hücreleri sinirlerle temas halindedir. Gelen uyarı aynı anda temas ettiği bütün hücrelerde kasılma meydana getirir.

-Beyaz kaslar:Tavukların göğüs kasları, Tavşanda bacak, insanda kol kasları büyük ortanda beyaz kaslardan meydana gelmiştir. 
Özellikleri:

• Çok az miyoglobulin içerirler.
• Enerjilerini glikojenin oksijensiz solunumla yıkımından üretirler.
• Kasılmaları hızlı ve büyük güç üretirler.
• Çok kısa sürede yorgunluk gösterirler.
• Mitokondri oranı azdır.
• Kanlanma oranı azdır.
• Ani hareketler (Kaçma, kurtulma vb.) için uygundur.

-Kırmızı kaslar:İnsanda bacak kasları, uçan kuşlarda kanat kasları gibi. 
Özellikleri:

• Miyoglobulin çoktur.
• Enerjilerinin çoğunu öncelikle yağ asitlerinden karşılar.
• Yavaş kasılırlar.
• Uzun süre yorulmadan çalışırlar.
• Mitokondri sayısı çoktur.
• Kanlanma oranı fazladır.
• Uzun süreli hareketler (Koşma , yürüme , uçma ) için uygundur.

b-Düz kaslar:

• İğ şeklinde hücrelerden oluşur.
• Nukleus tek ve ortadadır.
• Pembe renklidir.
• Kalp hariç organların yapısında bulunur.
• Otonom sistemin kontrolünde çalışır. İstemsiz hareket ederler.
• Çalışmaları yavaş olup yorgunluk göstermezler.
• Oksijensiz solunum yapılmaz.
• Glikojen depolanmaz.
• Omurgalılarda organ hareketini sağlar. Bazı omurgasızlarda (Yumuşakça,Toprak solucanı vb.) vücud hareketinide sağlar. O nedenle bucanlılarda hareket oldukça yavaştır.
• Bantlaşma göstermezler.
• Uterus hariç rejenerasyon (Yenilenme) yetenekleri yoktur.
• Sinirler bir grup hücreyi uyarır, uyartı diğer hücrelere bu hücrelerden yayılır. nedenle bu kaslarda uyartıya verilen cevap yavaştır ve uzun sürelidir.

c-Kalp kası:

• Bantlaşma gösterirler.
• Sadece kalbin yapısında bulunur.
• Otonom sistem tarafından kontrol edilir.
• Bir veya iki nukleuslu olup nukleuslar merkezde bulunur.
• Mitokondri sayısı oldukça fazladır.
• Nöronlar belli noktalarda sinir düğümleri yaparlar;uyartılar hücrelere buradan yayılır.

• Çalışma temposu sinirlerle ve hormonlarla kontrol edilir.
• Kas telleri yan demetlerle birbirine bağlanır.( Sadece kalp kasında görülen özellik)
• Demetlerin arasını bağ dokusu doldurmuş olup bol miktarda kan damarları içerir.
• Ritmik ve otomatik olarak çalışır.
• Rejenasyon yetenekleri yoktur.

G-Sinir Dokusu 

• Ektoderm orijinlidir.
• Nöron ve glia hücrelerinden oluşmuştur.
• Fiziksel ve kimyasal uyarıları elektriksel enerjiye dönüştürür.
• Uyarı alma , uyarı iletme ve uyarma özelliği vardır.
• Organizmada iç ve dış değişmelere karşı uygun tepkilerin oluşumunu sağlar.
• Gelişkin şekil omurgalılarda olmaka beraber, süngerler hariç diğer omurgasızlarda da bulunur.
• Nörotransmiter madde (Sinirsel hormon) üreterek salgı bezleri gibi çalışır.
• Rejenerasyon yetenekleri yoktur .Ancak periferik sinirlerde aksonları saran schwann hücrelerin etkisi ile aksonlarında oluşan dejenerasyon onarılabilir.

• Organizmada merkezi(Beyin ve omurilik) ve çevresel sinir sistemini oluşturur.
• Çevresel sistemde ara madde bağ dokusundan oluşurken , merkezi sistemde ara madde nöroglia tarafından oluşturulur.

 
a-Hücreleri: (Nöronlar)

• Kimyasal ve fiziksel olarak uyarılır.
• Uyarıyı elektriksel olarak hücre zarında taşır.
• Uyartıyı kimyasal olarak başka hücreye aktarır.
• Nörotransmiter maddeleri üretir.(Akson uçlarında).
• Uzantılarını kısmen dejenere edebilirler.
• Hücre gövdesinden kısa (Dendirt ) ve uzun (Akson) uzantıları bulunur.
• Uyarı dendirt ve hücre gövdesi ile alınır , akson uçları ile verilir.

 
b-Ara madde (Nöroglia dokusu)

• Glia ve schwann hücreleri tarafından oluşturulur.
• Nöronların arasını, nöron hücrelerinin uzantıları ve glia hücreleri extrasellular boşluk kalmayacak şekilde doldururlar.

• Glia hücreleri ; sinir dokusunun ,beslenmesinde , solunumunda ve desteklenmesinde rol oynar.

• Dokuda ölen sinir hücrelerinin yerini doldurur.
• Ara maddesinden izole edilen sinir hücresi ölür.

NOT : Retikula Endotelial Sistem 
Bulunduğu Yapı ve organlar :

• • Bağ dokusu ---------- Histiyositler
  • Karaciğer ---------- Kupffer hücresi
  • Akciğer ---------- Makrofaglar
  • Lenf düğümleri ----- Makrofaglar
  • Dalak --------- Makrofaglar
  • Kemik iliği ---------- -Makrofaglar
  • Kemik ---------- Osteoklast
  • Merkezi sinir sis.--- -Glia hücreleri
  • Eklem sıvısı -------- -Tip A hücresi