Osmanlı Padişah Tuğraları

Tuğralar ile ilgili kısa bir açıklama:

Tuğra, an’aneye göre Oğuz Hanın tahrirî alâmeti imiş; bazı Türk âlimleri bu tabirin, efsanevi bir kuş olan (Tuğrı) dan geldiğini ve bu kuşun Oğuzların büyük Hâkanının arması olduğunu kabul ediyorlarsa da mehaz göstermiyorlar. Tuğrayı büyük Selçukilerde, Anadolu Selçukilerinde, Anadolu Beyliklerinde, Memlûklerle Osmanlılarda da görmekteyiz. Osmanlı Tuğraları sonradan arma şeklini alarak paralarda, resmî binalarla resmi kağıtların üzerinde ve hüviyet varakalarında da kullanılmak suretiyle taammüm etmiştir.

Tuğra’nın Farsçası (Nişan) ve Arapçası (Tevkî) dir. Osmanlılarda Tuğra, hükümdarın ismini havi alâmeti demektir.

İlk Tuğrayı Osmanlı Hükümdarı Orhan Bey’de görüyoruz. Yukarıdan beri verilen izahat tuğranın büyük Selçukilerden itibaren ne suretle yayıldığını göstermiş olduğundan bunun Osmanlılara Anadolu Selçukileri veya hemhudut olan Anadolu Beylikleri vasıtasiyle geçtiğine şüphe yoktur. O halde Tuğra’nın, Birinci Murad Beğin pençe ve parmaklarının resmi olduğu hakkındaki efsanenin bir kıymeti kalmamıştır. Daha sonra birinci Murad Beğden itibaren Hükümdarın kendi adı ile babasının adından terekküp eden tuğralı imzaları görülmektedir.

Tuğralarda hükümdarların isimleriyle babalarının adları vardır; bundan başka on sekizinci asır ortalarına kadar Padişahın babasının adının sonuna (Hân) sıfatı ilâve edilmektedir. Hükümdarın ismi tuğranın en altına yazılır. Bu ismin son harfinin az yukarısından başlıyarak sola doğru gidip bir kavis teşkil eden () kelimesi ve hükümdar isminin üzerine de babasının adı konur ve Hân kelimesinin () nunu da ikinci bir kavis teşkil ederdi en üstten geln (muzaffer) in (   R) harfi sağdan sola ve kavsin ortasına doğru bir kol teşkil ederek uzanır ve bunun üzerine de (   daima) ibaresi konurdu. Alttaki birinci kavsin genişliği daha büyük olup ikinci kavis anın içerisinden dönmektedir; her iki kavsin uçları tuğranın flama veya koliarının içerisinden geçerek sağda ve en sonda darala darala nihayet birbirlerine bitişirlerdi.

Evvela Berat, Menşur ve Fermanların üzerlerine çekilen tuğra daha sonra paralarda ve yine bu ilk devrelerde (on beşinci asır) defterhane defter ve kayıtları başında ve daha sonra ise bir arma olarak senetlerle pullar ve Bayrak, Nüfus tezkeresi, damga resmi kağıdı üzerinde ve bainalarda görülmek suretiyle umumileşmiştir.

Osmanlılarda tuğranın ilk şekline dair bu izahatı verdikten sonra tuğra çekmek selahiyeti hakkında kısaca malumat verelim. Osmanlılarda tuğrayı Nişancı veya Tevkiî denilen ve ilk devirlerde Divânı Hümâyun Dairesinin şefi olan Tuğraî çekerdi. Bunun memuriyeti hakkında Osmanlı vesikalarında Tuğraî, Tevkiî ve Nişancı tabirlerinin her üçü de kullanılmıştır; bu hususta bir kaide yoktur. On altıncı asrın ilk yarısından sonra Tuğraî tabiri kullanılmamış ve on sekizinci asırdan itibaren ise (Tevkiî) ıstılahı teammüm etmiştir.

ORHAN GAZİ'nin Tuğrası	SULTAN MURAD HÜDAVENDİGAR'ın Tuğrası
SULTAN YILDIRIM BAYEZİD'in Tuğrası	SULTAN ÇELEBİ MEHMED'in Tuğrası
SULTAN İKİNCİ MURAD'ın Tuğrası	FATİH SULTAN MEHMED'in Tuğrası
SULTAN İKİNCİ BAYEZİD'in Tuğrası	YAVUZ SULTAN SELİM'in Tuğrası
KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN'ın Tuğrası	SULTAN İKİNCİ SELİM'in Tuğrası
SULTAN ÜÇÜNCÜ MURAD'ın Tuğrası	SULTAN ÜÇÜNCÜ MEHMED'in Tuğrası
SULTAN BİRİNCİ AHMED'in Tuğrası	SULTAN BİRİNCİ MUSTAFA'nın Tuğrası
SULTAN GENÇ OSMAN'ın Tuğrası	SULTAN DÖRDÜNCÜ MURAD'ın Tuğrası
SULTAN BİRİNCİ İBRAHİM'in Tuğrası	SULTAN DÖDÜNCÜ MEHMED'in Tuğrası
SULTAN İKİNCİ SÜLEYMAN'ın Tuğrası	SULTAN İKİNCİ AHMED'in Tuğrası
SULTAN İKİNCİ MUSTAFA'nın Tuğrası	SULTAN ÜÇÜNCÜ AHMED'in Tuğrası
SULTAN BİRİNCİ MAHMUD'un Tuğrası	SULTAN ÜÇÜNCÜ OSMAN'ın Tuğrası
SULTAN ÜÇÜNCÜ MUSTAFA'nın Tuğrası	SULTAN BİRİNCİ ABDÜLHAMİD'in Tuğrası
SULTAN ÜÇÜNCÜ SELİM'in Tuğrası	SULTAN DÖRDÜNCÜ MUSTAFA'nın Tuğrası
SULTAN İKİNCİ MAHMUD'un Tuğrası	SULTAN BİRİNCİ ABDÜLMECİD'in Tuğrası
SULTAN ABDÜLAZİZ'in Tuğrası	SULTAN BEŞİNCİ MURAD'ın Tuğrası
SULTAN İKİNCİ ABDÜLHAMİD'in Tuğrası	SULTAN MEHMED REŞAD'ın Tuğrası
SULTAN MEHMED VAHİDÜDDİN'in Tuğrası