Hücre Bölünmesi
a) Mitoz:
Mitoz, bir hücrenin, oğul hücrelere aktarmak üzere kromozomlarını eşlemesine verilen ad. Mitozdan hemen sonra, sitokinez adı verilen sitoplazma bölünmesiyle hücre bölünmesi tamamlanıyor.
Mitoz, bir hücrenin, oğul hücrelere aktarmak üzere kromozomlarını eşlemesine verilen ad. Mitozdan hemen sonra, sitokinez adı verilen sitoplazma bölünmesiyle hücre bölünmesi tamamlanıyor.
1. İnterfaz:
Tüm organeller, hücre içindeki sinyal mekanizmaları doğrultusunda sayılarını iki katına çıkarıyorlar. Bölünmede gerekli proteinlerin de sentezlendiği interfazın 3 evresi bulunuyor: G1, S ve G2. S evresinde, DNA eşlenmesi gerçekleşiyor.
Tüm organeller, hücre içindeki sinyal mekanizmaları doğrultusunda sayılarını iki katına çıkarıyorlar. Bölünmede gerekli proteinlerin de sentezlendiği interfazın 3 evresi bulunuyor: G1, S ve G2. S evresinde, DNA eşlenmesi gerçekleşiyor.
2. Preprofaz:
Yalnızca bitkilerde görülen bu evrede, hücre çekirdeği, vakuollerin arasında kendine yol açarak hücrenin merkezine geliyor. Bu evrede gerçekleşen diğer bir olay da, hücrenin orta düzleminde mikrotübül ve mikrofilamentlerin toplaşmasıyla bir bant oluşması.
Yalnızca bitkilerde görülen bu evrede, hücre çekirdeği, vakuollerin arasında kendine yol açarak hücrenin merkezine geliyor. Bu evrede gerçekleşen diğer bir olay da, hücrenin orta düzleminde mikrotübül ve mikrofilamentlerin toplaşmasıyla bir bant oluşması.
3. Profaz:
Normalde kromatin iplikleri halinde bulunan kalıtım maddesi, kısalıp kalınlaşarak kromozom halini alıyor. İnterfazda eşlenmiş olan DNA, artık sentromer bölgelerinden birbirine tutunmuş olan kardeş kromatitler halinde gözlenebiliyor. Sentrozomlar yardımıyla hücre içinde iğ iplikçikleri oluşmaya başlıyor.
Normalde kromatin iplikleri halinde bulunan kalıtım maddesi, kısalıp kalınlaşarak kromozom halini alıyor. İnterfazda eşlenmiş olan DNA, artık sentromer bölgelerinden birbirine tutunmuş olan kardeş kromatitler halinde gözlenebiliyor. Sentrozomlar yardımıyla hücre içinde iğ iplikçikleri oluşmaya başlıyor.
4. Prometafaz:
Çekirdek kılıfı kayboluyor ve iğ iplikçikleri hücrenin iki kutbu arasında boylu boyunca uzanıyor. İğ iplikçikleri belirli bir boya eriştiğinde, mikrotübüller, kinetokor bölgelerinden kromatitlere bağlanıyor.
Çekirdek kılıfı kayboluyor ve iğ iplikçikleri hücrenin iki kutbu arasında boylu boyunca uzanıyor. İğ iplikçikleri belirli bir boya eriştiğinde, mikrotübüller, kinetokor bölgelerinden kromatitlere bağlanıyor.
5. Metafaz:
Kromozomların sentromer bölgeleri hücrenin orta bölgesinde diziliyorlar. Bu bölgeye metafaz plağı ya da ekvator düzlemi adı veriliyor.
Kromozomların sentromer bölgeleri hücrenin orta bölgesinde diziliyorlar. Bu bölgeye metafaz plağı ya da ekvator düzlemi adı veriliyor.
6. Anafaz:
Kinetokorların mikrotübüllere bağlanması ve kromozomların ekvator düzleminde dizilmesi tamamlandığında, hücre anafaz evresine giriyor. Kardeş kromatitleri bir arada tutan proteinler bölünüyor ve kromatitler ayrılıyor. Anafazın sonuna doğru, mikrotübüllerin kısalmasıyla birlikte, ayrılan kromatitler hücrenin kutuplarına doğru çekiliyor.
Kinetokorların mikrotübüllere bağlanması ve kromozomların ekvator düzleminde dizilmesi tamamlandığında, hücre anafaz evresine giriyor. Kardeş kromatitleri bir arada tutan proteinler bölünüyor ve kromatitler ayrılıyor. Anafazın sonuna doğru, mikrotübüllerin kısalmasıyla birlikte, ayrılan kromatitler hücrenin kutuplarına doğru çekiliyor.
7. Telofaz:
Hücre uzuyor, hücrenin iki kutbunda toplanmış olan kromatitlerin çevresinde çekirdek kılıfı oluşuyor ve bu iki ayrı kromozom seti, kromatin ipliklerine geri dönüşüyor.
Hücre uzuyor, hücrenin iki kutbunda toplanmış olan kromatitlerin çevresinde çekirdek kılıfı oluşuyor ve bu iki ayrı kromozom seti, kromatin ipliklerine geri dönüşüyor.
8. Sitokinez:
Eşlenmiş olan organellerin de birer kopyasının paylaşımı ile sonuçlanan sitoplazma bölünmesi, hayvan ve bitki hücrelerinde farklı gerçekleşiyor. Hayvan hücrelerinde hücre orta bölgesinden boğumlanarak ikiye ayrılırken, bitki ve mantar hücrelerinde preprofaz evresinde ekvator bölgesinde oluşan bantın olduğu yerde bir hücre plağı ortaya çıkıyor. Bu plağın çevresine hücre duvarı maddelerinin birikmesiyle, hücre ikiye ayrılıyor.
Eşlenmiş olan organellerin de birer kopyasının paylaşımı ile sonuçlanan sitoplazma bölünmesi, hayvan ve bitki hücrelerinde farklı gerçekleşiyor. Hayvan hücrelerinde hücre orta bölgesinden boğumlanarak ikiye ayrılırken, bitki ve mantar hücrelerinde preprofaz evresinde ekvator bölgesinde oluşan bantın olduğu yerde bir hücre plağı ortaya çıkıyor. Bu plağın çevresine hücre duvarı maddelerinin birikmesiyle, hücre ikiye ayrılıyor.
b) Mayoz:
Mayoz, yalnızca üreme hücrelerinde görülüyor. Birbirini özel bir şekilde takip eden iki bölünmeden oluşan mayoz sonucunda, diploid (2n) bir hücreden 4 adet haploid (n) oğul hücre meydana geliyor. İlk bölünmede homolog kromozomlar, ikinci bölünmedeyse kardeş kromatitler ayrılıyor.
Mayoz, yalnızca üreme hücrelerinde görülüyor. Birbirini özel bir şekilde takip eden iki bölünmeden oluşan mayoz sonucunda, diploid (2n) bir hücreden 4 adet haploid (n) oğul hücre meydana geliyor. İlk bölünmede homolog kromozomlar, ikinci bölünmedeyse kardeş kromatitler ayrılıyor.
1. İnterfaz 1:
Mitoza benzerlik gösteriyor. G1 evresinde protein ve enzim sentezi gerçekleşiyor, S evresinde de kalıtım maddesi eşleniyor. Mitozdan farklı olarak, kromozomlar hâlâ kromatin ipliği şeklinde bulunuyor ve G2 evresi geçirilmiyor.
Mitoza benzerlik gösteriyor. G1 evresinde protein ve enzim sentezi gerçekleşiyor, S evresinde de kalıtım maddesi eşleniyor. Mitozdan farklı olarak, kromozomlar hâlâ kromatin ipliği şeklinde bulunuyor ve G2 evresi geçirilmiyor.
2. Profaz 1:
Mayozun en uzun evresi. Homolog kromozomlar bir araya geliyor ve kısalarak yoğunlaşıyorlar. Bu evrede, tetrat adı verilen dörtlü kromatit yapısı gözleniyor. Kiyazma bölgeleriyle bir arada tutulan homolog kromozomların kardeş olmayan kromatitleri arasında “crossing over” olarak bilinen özel bir DNA parça değişimi gerçekleşiyor. Evrenin sonuna doğru çekirdek zarı kayboluyor ve iğ iplikçikleri oluşmaya başlıyor. Sentriyoller hücrenin kutuplarına doğru göç ederken, kinetokor bölgelerinden tetratlara bağlanıyorlar.
Mayozun en uzun evresi. Homolog kromozomlar bir araya geliyor ve kısalarak yoğunlaşıyorlar. Bu evrede, tetrat adı verilen dörtlü kromatit yapısı gözleniyor. Kiyazma bölgeleriyle bir arada tutulan homolog kromozomların kardeş olmayan kromatitleri arasında “crossing over” olarak bilinen özel bir DNA parça değişimi gerçekleşiyor. Evrenin sonuna doğru çekirdek zarı kayboluyor ve iğ iplikçikleri oluşmaya başlıyor. Sentriyoller hücrenin kutuplarına doğru göç ederken, kinetokor bölgelerinden tetratlara bağlanıyorlar.
3. Metafaz 1:
Homolog kromozomlar hücrenin ortasında yanyana diziliyorlar.
Homolog kromozomlar hücrenin ortasında yanyana diziliyorlar.
4. Anafaz 1:
İğ iplikçiklerinin kısalmasıyla birlikte homolog kromozomlar birbirinden ayrılıyor ve birer haploid kromozom seti olarak hücrenin kutuplarına doğru çekilmeye başlıyorlar. Her kromozom, hâlâ bir çift kardeş kromatit taşıyor.
İğ iplikçiklerinin kısalmasıyla birlikte homolog kromozomlar birbirinden ayrılıyor ve birer haploid kromozom seti olarak hücrenin kutuplarına doğru çekilmeye başlıyorlar. Her kromozom, hâlâ bir çift kardeş kromatit taşıyor.
5. Telofaz 1:
Kromozomların hücrenin kutbuna çekilmesi tamamlandığında, iğ iplikçikleri kayboluyor. Kardeş kromatitlerden oluşan her bir haploid kromozom seti çevresinde çekirdek zarı oluşuyor, kromozomlar yeniden kromatin ipliklerine dönüşüyor ve sitokinez ile iki oğul hücre meydana geliyor.
Kromozomların hücrenin kutbuna çekilmesi tamamlandığında, iğ iplikçikleri kayboluyor. Kardeş kromatitlerden oluşan her bir haploid kromozom seti çevresinde çekirdek zarı oluşuyor, kromozomlar yeniden kromatin ipliklerine dönüşüyor ve sitokinez ile iki oğul hücre meydana geliyor.
6. İnerfaz 2:
Sitokinez sonrasında, hücre kısa bir interfaz evresine giriyor. Ancak, bu kez DNA eşlenmiyor.
Sitokinez sonrasında, hücre kısa bir interfaz evresine giriyor. Ancak, bu kez DNA eşlenmiyor.
7. Profaz 2:
Hücre zarı kayboluyor, kromatinler kısalarak kromozomlara dönüşüyor, iğ iplikçikleri oluşuyor ve sentriyoller hücrenin kutuplarına doğru göç ediyor. İkinci bölünmede oluşan ekvator düzlemi, ilk bölünmedekine 900 dik.
Hücre zarı kayboluyor, kromatinler kısalarak kromozomlara dönüşüyor, iğ iplikçikleri oluşuyor ve sentriyoller hücrenin kutuplarına doğru göç ediyor. İkinci bölünmede oluşan ekvator düzlemi, ilk bölünmedekine 900 dik.
8. Metafaz 2:
Sentromer bölgelerinden iğ iplikçiklerine tutunmuş haldeki kromozomlar, metafaz plağı üzerinde diziliyor.
Sentromer bölgelerinden iğ iplikçiklerine tutunmuş haldeki kromozomlar, metafaz plağı üzerinde diziliyor.
9. Anafaz 2:
Kardeş kromatitler ayrılıyor ve iğ iplikçiklerinin kısalmasıyla kutuplara doğru çekiliyorlar.
Kardeş kromatitler ayrılıyor ve iğ iplikçiklerinin kısalmasıyla kutuplara doğru çekiliyorlar.
10. Telofaz 2:
İğ iplikçikleri kaybolurken, haploid kromozom setleri etrafında çekirdek zarı oluşuyor, kromozomlar uzayıp incelerek kromatin ipliklerine dönüşüyorlar. Mayoz tamamlanıyor ve 4 haploid oğul hücre oluşuyor.
İğ iplikçikleri kaybolurken, haploid kromozom setleri etrafında çekirdek zarı oluşuyor, kromozomlar uzayıp incelerek kromatin ipliklerine dönüşüyorlar. Mayoz tamamlanıyor ve 4 haploid oğul hücre oluşuyor.
11. Sitokinez:
Yeni oğul hücrelerin de sitoplazması ayrılıyor. Erkek bireylerde bu şekilde 4 spermatit oluşuyor ve bunların hepsi sperm hücrelerine olgunlaşıyor. Dişilerde oluşan 4 oosit hücresininse, yalnızca diğerlerinden daha iri olan 1 tanesi yumurta hücresine olgunlaşıyor.
Yeni oğul hücrelerin de sitoplazması ayrılıyor. Erkek bireylerde bu şekilde 4 spermatit oluşuyor ve bunların hepsi sperm hücrelerine olgunlaşıyor. Dişilerde oluşan 4 oosit hücresininse, yalnızca diğerlerinden daha iri olan 1 tanesi yumurta hücresine olgunlaşıyor.
Kayıtlar
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder